ΕΚΔΟΣΕΙΣ
ΑΥΤΟΤΕΛΗ ΕΡΓΑ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΙ ΤΟΜΟΙ
1. Realité historique et transcription littéraire: le cas de Constantin Théotokis, Université de Paris I (Panthéon Sorbonne), Paris 1987, 280 σελ., δακτυλογραφημένη διδακτορική διατριβή.
Η δυνατότητα και οι τρόποι αναπαράστασης της κοινωνικής πραγματικότητας σε ένα λογοτεχνικό έργο, στη συγκεκριμένη περίπτωση στους «Σκλάβους στα δεσμά τους» του Κ.Θεοτόκη, αποτελούν τον κεντρικό θεωρητικό προβληματισμό της διατριβής.Τα θεματικά μοτίβα, ο χρόνος και τα πρόσωπα του μυθιστορήματος αποτελούν τους βασικούς άξονες γύρω από τους οποίους στρέφεται η ερμηνευτική ανάλυση στην προσπάθεια να καταγραφεί η μεταμόρφωση του ιστορικού-πραγματικού γεγονότος σε αφηγηματικό. Ο τόπος και η εποχή αναφέρονται στην Κέρκυρα την περίοδο που εγκαταλείπει το φεουδαλικό παρελθόν της, που τη συνέδεε με τη Δύση, για να παρακολουθήσει, αναγκαστικά ύστερα από την ένωση των Ιονίων νήσων με την Ελλάδα, τις απόπειρες αστικοποίησης στα όρια του εθνικού κράτους.
αναφορές:
L. Arnoux-Farnoux, Constantin Théotokis dans le contexte du roman européen 1898-1922, Thèse de doctorat, Université de Paris-Sorbonne (Paris IV), τ. I, p. 34, 197, 199, 200, 203, 241, 265.
Γεωργία Παπαγεωργίου, «Βιβλιογραφία Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1959-1990)», Πόρφυρας, φ. 57-58, Απρίλιος - Σεπτέμβριος 1991, σ. 499, αρ. 167.
2. Η Διάπλασις των παίδων (1879-1922). Το πρότυπο και η συγκρότησή του, Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας 15, Αθήνα 1987, 236 σελ.
Στη μελέτη αυτή περιγράφεται και αναλύεται ο ρόλος και η σημασία ενός παιδικού περιοδικού που εκδιδόταν συνεχώς για επτά περίπου δεκαετίες. Η θεματική διαίρεση της εργασίας έγινε με βάση τέσσερις μεγάλες ενότητες που αφορούν την ηθική, την ιστορία, την πολιτική και τη γλώσσα. Γενικότερα η ύλη κατανέμεται στα εξής μέρη: Πρόλογος. Εισαγωγή. Παιδική «λογοτεχνία» ή λογοτεχνία «παιδική»;. Κεφ. Α΄. Δεδομένα και συγκρίσεις: 1. Τα πρόσωπα 2. Το περιοδικό 3. Οι αριθμοί 4. Τα ψευδώνυμα 5. Τα πρότυπα-Οι μεταφράσεις 6. Η ελληνική λογοτεχνία 7. Τα άλλα παιδικά περιοδικά 8. Οι αντιδράσεις. Κεφ. Β΄. Ο διδακτισμός: 1. Τα ηθικά πρότυπα 2. Οι σχέσεις των δύο φύλων 3. Η παράσταση της κοινωνίας. Κεφ. Γ΄. Η ιστορία: 1. Χρήσεις και απηχήσεις 2. Τα γεγονότα: η προετοιμασία και οι αντιδράσεις. Κεφ. Δ΄. Η συγκρότηση των πολιτικών απόψεων: Η άρνηση και οι αντιστάσεις. Κεφ. Ε΄. Το πρόβλημα της γλώσσας. Επίλογος. Παράρτημα: «Η Διάπλασις των Παίδων» και η κριτική. Βιβλιογραφία. Ευρετήριο.
παρουσίαση:
Τα Νέα, 14 Μαΐου 1988.
Αδ. Στ. Ανεστίδης, Απόψεις, τχ. 5, Δεκέμβριος 1989, σ. 377-378.
κριτικές:
Κυρ. Ντελόπουλος, «Συστηματική φιλολογική έρευνα», Η Καθημερινή, 31 Μαρτίου 1988.
Γ. Π. Σαββίδης, «Έτσι νέοι, σχεδόν παιδιά», Το Βήμα, 24 Απριλίου 1988 [=Καστανόχωμα, Αθήνα, Καστανιώτης, 1989, σ. 167-170].
Αλεξάνδρα Βρέττα, Σύγχρονα θέματα, τχ. 34, Μάιος 1988, σ. 119-120.
Κ. Σταματίου, «Διερευνήσεις της ιστορίας της ελληνικής νεολαίας», Τα Νέα, 16 Ιουλίου 1988.
αναφορές:
Γ. Π. Σαββίδης - Ν. Μ. Χατζηδάκη - Μαρ. Μητσού, Χρονογραφία Κ. Γ. Καρυωτάκη (1896-1928), Νέα έκδοση, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1989, σ. 21.
Χ. Λ. Καράογλου, «Η Βιβλιογράφηση των περιοδικών του 20ού αιώνα», Πρακτικά Πρώτου Συνεδρίου Ελληνικής Βιβλιογραφίας, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Σύλλογος Εκπαιδευτικών Λειτουργών Κολλεγίου Αθηνών, Αθήνα 1990, σ. 175.
Ελένη Καλλιγά, Η Πρόνοια για το Παιδί στην Ελλάδα του 19ου αιώνα, Αθήνα, εκδ. «Δωδώνη», 1990, σ. 232.
Τερέζα Πεσμαζόγλου, Το ηρωϊκό παραμύθι της Π.Σ.Δέλτα, Αθήνα, «Εστία», 1991, σ. 77.
Κωνστ. Μπάδα, «Το παιχνίδι στην παραδοσιακή ελληνική κοινωνία. Μια πρόταση μελέτης», Εθνογραφικά, 9 (1993), σ. 77.
Απ. Ανδρέου, «Το μαθητικό έντυπο. Ιστορική προσέγγιση της μαθητικής εκδοτικής εμπειρίας», Επιθεώρηση Παιδικής Λογοτεχνίας, τόμος 8, 1993, σ. 112, 115.
Γ. Π. Σαββίδης, Κ. Π. Καβάφης και Γρ. Ξενόπουλος. Ανασύνθεση μιας λογοτεχνικής σχέσης 1901-1944, Αθήνα, Ερμής, 1994, σ. 76, 78.
Κ. Δ. Μαλαφάντης, Οι "Αθηναϊκαί Επιστολαί" του Γρηγορίου Ξενόπουλου στη "Διάπλασιν των Παίδων" (1896-1947), Αθήνα, εκδ. «Αστήρ», 1995, σ. 28, 48, 64, 77, 81, 82, 83, 84, 86, 160, 161, 162.
Η. Ε. Καλλέργης, Προσεγγίσεις στην Παιδική Λογοτεχνία, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 1995, σ. 203, 208.
Αλ. Ζερβού, Στη χώρα των θαυμάτων. Το παιδικό ανάγνωσμα ως σημείο συνάντησης παιδιών και ενηλίκων, Αθήνα, εκδ. Πατάκη, 1997, σ. 83.
Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, «Σχολιάζοντας το ‘Σημείωμα’ του Γρ. Ξενόπουλου στο έργο του Η Αδελφούλα μου», Σύγχρονες οπτικές και προοπτικές της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους, επιμ. Ι. Ν. Βασιλαράκης, Αθήνα, τυπωθήτω, 1998, σ. 231.
Μ. Καπλάνογλου, Ελληνική λαϊκή παράδοση. Τα παραμύθια στα περιοδικά για παιδιά και νέους (1836-1922), Αθήνα, Ελληνικά γράμματα, 1998, σ. 63.
Γ. Λαδογιάννη, Το παιδικό θέατρο στην Ελλάδα. Ιστορία και κείμενα, Αθήνα, Ελληνικά γράμματα, 1998, σ. 55, 84.
Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Το θαυμαστό ταξίδι. Μελέτες για την Παιδική Λογοτεχνία, Αθήνα, Πατάκης, 6 1998, σ. 49.
Κ. Μπαστιάς, Φιλολογικοί Περίπατοι, επιμ. Α. Ζήρας, Αθήνα, Καστανιώτης, 1999, σ. 33.
Σ. Χατζηδημητρίου-Παράσχου, «Ο ελληνικός περιοδικός τύπος για παιδιά και νέους. Η ιστορία του, η προσφορά του», Αφιέρωμα στην Παιδική Λογοτεχνία, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Περίπλους, έτος 16/2000, τχ. 49, σ. 58.
Θ. Πυλαρινός, «Οι ‘Αθηναϊκές επιστολές’ του Γρηγόριου Ξενόπουλου και η μύηση των νέων στη λογοτεχνία», Αφιέρωμα στον Γρηγόριο Ξενόπουλο, Επτανησιακά Φύλλα, τ. ΚΑ΄, 3-4, Χειμώνας 2001, σ. 499.
Ιω. Παπαβασιλείου-Χαραλαμπάκη, Τάσεις της παιδικής λογοτεχνίας (1900-1920), Ποίηση. Παιδαγωγικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, Αθήνα, Ελληνικά γράμματα, 2002, σ. 70, 135, 250, 325, 337, 351, 361, 402, 404, 405.
Μ. Τριχιά-Ζούρα, Η αυτοβιογραφία του Γρηγορίου Ξενόπουλου. Φιλολογική μελέτη, Αθήνα, εκδ. Αδ. Γ. Βλάσση, 2003, σ. 75,124, 179.
Δ. Παυλόπουλος, «Ζωγράφοι- Ξυλογράφοι εικονογραφούν το περιοδικό Η Διάπλασις των παίδων», Γρηγόριος Ξενόπουλος. Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός αθάνατου, Ε. Λ. Ι. Α., Αθήνα 2003, σ. 206.
Κ. Γ. Τσικνάκης, «Η συνεργασία του Ρώμου Φιλύρα με το περιοδικό Η Χαρά του Άργους», Ανάτυπο από τα Πρακτικά του Β΄ Παγκορινθιακού Συνεδρίου του Ιδρύματος Κορινθιακών Μελετών, 2004, σ. 3, 4, 11.
Ευγ. Δ. Ματθιόπουλος, Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη. Η πρόσληψη του νεορομαντισμού στο πεδίο της ιδεολογίας, της θεωρίας της τέχνης και της τεχνοκριτικής στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Ποταμός, 2005, σ. 251.
Π. Δ. Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα, εκδ. Δόμος, 72005, σ. 459.
Κ. Γ. Τσικνάκης, «Ο νεανικός τύπος της Κορινθίας: Συμβολή στη μελέτη της πνευματικής ζωής της περιοχής κατά το 19ο και 20ό αιώνα», Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Η Μελέτη, περ. Β΄, τ. Γ΄ (2006), σ. 284, 285, 290.
Η. Ε. Καλλέργης, «Η παιδική λογοτεχνία στα Παιδαγωγικά Τμήματα: Διαπιστώσεις και ζητούμενα», Η διδασκαλία της λογοτεχνίας: Ιστορική και συγχρονική προοπτική, επιμ. Χ. Μ. Νιφτανίδου, Πάτρα, εκδ. περί τεχνών, 2008, σ. 27.
Ουρανία Πολυκανδριώτη, «Η λογοτεχνία, μέθοδος αγωγής, στο έργο του Αριστοτέλη Π. Κουρτίδη», Η διδασκαλία της λογοτεχνίας: Ιστορική και συγχρονική προοπτική, επιμ. Χ. Μ. Νιφτανίδου, Πάτρα, εκδ. περί τεχνών, 2008, σ. 31, 33.
Η. Ε. Καλλέργης, «Για το φως της ψυχής του παιδιού». Μελετήματα για την Παιδική και Νεανική Λογοτεχνία, Αθήνα, εκδ. Γρηγόρη, 2008, σ. 59, 178.
Δ. Γιάκος, Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, Αθήνα, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, 112008, σ. 181.
Σ. Χατζηδημητρίου-Παράσχου, Παιδικά περιοδικά και λογοτεχνία. Το περιοδικό Παιδικός Κόσμος (1930-1952), Αθήνα, Ελληνοεκδοτική, 2010, σ. 18, 19, 113, 117, 153, 172, 251.
Μ. Μίσιου, Τα κόμικς από το περίπτερο στη σχολική τάξη. Ξεφυλλίζοντας τον Γκοσινί, Αθήνα, εκδ. ΚΨΜ, 2010, σ. 101-102, 104.
Ουρανία Πολυκανδριώτη, Η διάπλαση των Ελλήνων. Αριστοτέλης Π. Κουρτίδης (1858-1928), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-123, Αθήνα 2011, σ. 44, 62, 220.
Αλ. Ν. Ακριτόπουλος, Τέρψεις και ιστορίες. Κριτικές, φιλολογικές και παιδαγωγικές προσεγγίσεις της λογοτεχνίας του παραμυθιού, Θεσσαλονίκη, εκδ. Γράφημα, 2013, σ. 65.
Γ. Δ. Καψάλης, "Το ΄Τραγούδι της Λευτεριάς΄ (Ιωάννης Θ. Κακριδής) στη Διάπλαση των Παίδων", Αλ. Ν. Ακριτόπουλος (επιμ.), Ελληνική Παιδική - Νεανική Λογοτεχνία. Ιστορία, Κριτική, Διδασκαλία, Αθήνα, Ηρόδοτος, 2013, σ. 83, 84, 87.
Εύη Πετροπούλου, «Γερμανικές επιρροές στον περιοδικό Τύπο για παιδιά κατά το β΄ήμισυ του 19ου αιώνα. Η περίπτωση της Διάπλασης των Παίδων», Πρακτικά Συμποσίου Ελληνικότητα και Ετερότητα: Πολιτισμικές διαμεσολαβήσεις και 'εθνικός χαρακτήρας' στον 19ο αιώνα, επιμ. Α. Ταμπάκη - Ουρ. Πολυκανδριώτη, τόμος Β', Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών - Τμήμα Θεατρικών Σπουδών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών - Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Αθήνα 2016, σ. 350, 352, 353.
2α. Η Διάπλασις των παίδων (1879-1922). Το πρότυπο και η συγκρότησή του, δεύτερη έκδοση, Αθήνα, Καστανιώτης, 1995, 230 σελ.
αναφορές:
Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, «Γρηγόριος Ξενόπουλος», Η παλαιότερη πεζογραφία μας Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, τόμος Θ΄ 1900-1914, εκδόσεις Σοκόλη, Αθήνα 1997, σ. 333.
Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, «Η παιδική λογοτεχνία στα μεταπτυχιακά προγράμματα των ελληνικών Πανεπιστημίων», Ελληνική Παιδική Λογοτεχνία: Το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον της, Κύκλος του Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου, Εισηγήσεις Σεμιναρίου, επιμ. Σ. Χατζηδημητρίου, Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1999, σ. 219.
Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, «Γρηγόριος Ξενόπουλος» [Αφιέρωμα. Ο ελληνικός 20ός αιώνας. Τα πρόσωπα], Τα Νέα, 15 Δεκεμβρίου 1999.
Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, «Λογοτεχνία για παιδιά: Από τον ηθικό λόγο και τη διδαχή στην τέρψη και την απόλαυση της ανάγνωσης (19ος - 20ός αι.)», Αφιέρωμα στην Παιδική Λογοτεχνία, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Περίπλους, έτος 16/2000, τχ. 49, σ. 46.
Β. Οικονομοπούλου, «Αναγνώσματα για κορίτσια στην Ελλάδα του 19ου αιώνα», Αφιέρωμα στην Παιδική Λογοτεχνία, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Περίπλους, έτος 16/2000, τχ. 49, σ. 66.
Γ. Π. Πεφάνης, «Το Εύοσμον Μυριάνθεμον του θεάτρου μας για τον Γρηγόριο Ξενόπουλο», Επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, τ. ΛΓ΄ (2000-2001), σ. 144.
Κ. Δ. Μαλαφάντης, «Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος και το ‘διαπλαστικό’ έργο του», Αφιέρωμα στον Γρηγόριο Ξενόπουλο, Νέα Εστία, τχ. 1738, Οκτώβριος 2001, σ. 490, 495.
Βάσω Κανελλοπούλου, «Η Διάπλασις των Χριστουγέννων», περ. Έψιλον (της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας), τχ. 609, 8 Δεκεμβρίου 2002, σ. 68.
Ν. Βατόπουλος, «Ο σύγχρονος μύθος της ‘Διαπλάσεως’», Η Καθημερινή, 26 Ιανουαρίου 2003.
Γ. Σ. Ζεβελάκης - Γ. Δ. Μπάρτζης, «Η πρώιμη αρθρογραφία του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου στην πειραϊκή εφημερίδα Φως (1918)», Πρακτικά 4ης Επιστημονικής Συνάντησης Ο στοχασμός και ο λόγος του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, επιμ. Θ. Πυλαρινός, Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Αθήνα 2003, σ. 552.
Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, «Γρηγόριος Ξενόπουλος: Σύγχρονες αναγνώσεις», Γρηγόριος Ξενόπουλος. Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός αθάνατου, Ε. Λ. Ι. Α., Αθήνα 2003, σ. 22.
Αντ. Π. Μπενέκος, «Γρηγόριος Ξενόπουλος: Ο λογοτέχνης παιδαγωγός», Γρηγόριος Ξενόπουλος. Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός αθάνατου, Ε. Λ. Ι. Α., Αθήνα 2003, σελ. 147.
Γ. Φαρίνου-Μαλαματάρη, «Ο Ξενόπουλος κριτικός του Παπαδιαμάντη», Γρηγόριος Ξενόπουλος. Πενήντα χρόνια από το θάνατο ενός αθάνατου, Ε. Λ. Ι. Α., Αθήνα 2003, σ. 274.
Έρη Σταυροπούλου (επιμ.), Ιωάννης Πολέμης. Επιλογή Ποιημάτων, Καΐρειος Βιβλιοθήκη, Άνδρος 2005, σ. 16.
Κ. Δ. Μαλαφάντης, Το παιδί και η ανάγνωση. Στάσεις, προτιμήσεις, συνήθειες, Αθήνα, εκδ. Γρηγόρη, 2005. σ. 23.
Γ. Δ. Μπάρτζης, Πέτρος Πικρός (1894-1956). Στράτευση, αντιπαραθέσεις, πικρίες στη λογοτεχνία του μεσοπολέμου, Αθήνα, εκδ. Αντ. Σταμούλη, 2006, σ. 222.
Χρυσ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου, «Τα μονόπρακτα έργα του Γρηγορίου Ξενόπουλου», Nulla dies sine linea. Προσεγγίσεις στο έργο του Γρηγορίου Ξενόπουλου, επιμ. Γ.Π. Πεφάνης, Ίδρυμα Ουράνη, Αθήνα 2007, σ. 447, 448.
Γ. Δ. Μπάρτζης (επιμ.), Η Κορινθία στην παιδική λογοτεχνία, Κόρινθος 2008, σ. 30.
Ιωάννα Αργυρίου, Το σύγχρονο παιδικό και εφηβικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα και στον κόσμο, Αθήνα, εκδ. Στ. Βασιλόπουλος, 2009, σ. 129-130.
Ολ. Κορτσάρη, Μορφές του «άλλου» σε ξενόγλωσσα μεταφρασμένα βιβλία λογοτεχνίας για παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας, Θεσσαλονίκη, αδ. Κυριακίδη, 2009, σ. 31-32.
Ιω. Βιδάλη, «Το θέατρο για παιδιά στην Ελλάδα του 20ού αιώνα», Στη χώρα του τοτώρα. Θέατρο για ανήλικους θεατές, επιμ. Θ. Γραμματάς, Αθήνα, εκδ. Πατάκη 2010, σ. 114.
Δημ. Γουλής, Το έργο και η προσφορά της Φιλίσας Χατζηχάννα στην παιδική λογοτεχνία της Κύπρου και της Ελλάδας, Θεσσαλονίκη, εκδ. Επίκεντρο, 2012, σ. 249.
Α. Καρακίτσιος, Περί Παιδικής Λογοτεχνίας, Θεσσαλονίκη, εκδ. Ζυγός, 2012, σ. 313.
Β. Βασιλούδη, Εφημερίς των Παίδων (1868-1893). Περιοδικός Τύπος και προτεσταντικά πρότυπα για την παιδική ηλικία, ΙΙΕ/ΕΙΕ, Σειρά «Βιβλιοθήκη Εγκυκλοπαίδειας Ελληνικού Τύπου» αρ. 3, Αθήνα 2013, σ. 30, 31.
Θ. Αγάθος, Η κινηματογραφική όψη του Γρηγορίου Ξενόπουλου, Αθήνα, εκδ. Γκοβόστη, 2016, σ. 63.
Κυρ. Ντελόπουλος, Μελέτες για το Παιδικό Βιβλίο, Βιβλιογραφικές Προτάσεις του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, αρ. 15.
3. Η Βιβλιοθήκη του Γυμνασίου Σύρου. Κατάλογος εντύπων (1526-1920), Επιστημονικό και Μορφωτικό Ίδρυμα Κυκλάδων, Ερμούπολη 1989, 414 σελ. [Εισαγωγή, Γενικό Ευρετήριο]. (σε συνεργασία με την Α. Ματθαίου)
Στον Κατάλογο καταγράφονται τα έντυπα της Βιβλιοθήκης του Γυμνασίου Σύρου με χρονολογική σειρά (1601 τίτλοι). Το όνομα του συγγραφέα αποκαθίσταται στην πλήρη του μορφή, όπως και στην περίπτωση συντομογραφίας ή ψευδωνυμίας. Ακολουθεί η παράθεση του τίτλου. Στα σχόλια σημειώνονται οι διαστάσεις, ο αριθμός σελίδων, το δέσιμο κάθε αντιτύπου και ο αριθμός εισαγωγής του στη Βιβλιοθήκη.
Η ίδρυση και η εύρυθμη λειτουργία του Γυμνασίου Σύρου συνδέεται με την οικονομική άνθηση που γνώρισε η Ερμούπολη τον 19ο αιώνα. Ο αρχικός πυρήνας της Βιβλιοθήκης σχηματίζεται το 1835 από τις δωρεές των «φιλόμουσων» πολιτών και τις χορηγίες του δήμου, τις οποίες ακολουθούν εκείνες της κυβέρνησης. Η κρατική φροντίδα, που εκδηλώνεται κυρίως με την οργάνωση διάφορων βιβλιοαποστολών, δεν φαίνεται ωστόσο ικανή να στηρίξει τον θεσμό της σχολικής βιβλιοθήκης. Οι αγορές εντύπων συστηματοποιούνται στη διάρκεια του αιώνα και εμπλουτίζουν το υλικό της με έργα ποικίλου περιεχομένου. Παράλληλα με τις προσφορές των συγγραφέων ή των εκδοτών, ένας αριθμός εντύπων φαίνεται πως αποκτήθηκε ύστερα από τις υποδείξεις του υπουργείου Δημ. Εκπαιδεύσεως σχετικά με τη διδακτική σκοπιμότητα ορισμένων βιβλίων. Η συγκρότηση της Βιβλιοθήκης προβάλλει συγκεκριμένα πρότυπα παιδείας και αντανακλά τις αναζητήσεις της αστικής ερμουπολίτικης κοινωνίας.
κριτική - παρουσίαση:
Ελευθεροτυπία, 16 Αυγούστου 1989.
Η Καθημερινή, 17 Σεπτεμβρίου 1989.
Α. Δημητρόπουλος, Συριανά γράμματα, Οκτώβριος 1989, σ. 313.
Θ. Καραγιάννης, Το σχολείο και το σπίτι, τχ. 4, 1996, σ. 255.
αναφορές:
Αδ. Στ. Ανεστίδης, «Από το πρώτο συνέδριο στο δεύτερο. Βιβλιογραφική και πληροφοριακή καταγραφή», Πρακτικά Δεύτερου Συνεδρίου Ελληνικής Βιβλιογραφίας, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Σύλλογος Εκπαιδευτικών Λειτουργών Κολλεγίου Αθηνών, Αθήνα 1993, σ. 23-24.
Βασ. Βλ. Σφυρόερας, «Οι πρώτες εφημερίδες της Ερμούπολης: Φιλολογικές και πολιτικές ανιχνεύσεις», Νεοελληνική Παιδεία και Κοινωνία, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου αφιερωμένου στη μνήμη του Κ. Θ. Δημαρά, επιμ. Δημ. Αποστολόπουλος, Αθήνα 1995, σ. 299, 300.
Κ. Γ. Κασίνης, Βιβλιογραφία των ελληνικών μεταφράσεων της ξένης λογοτεχνίας ΙΘ΄- Κ΄αι., τ.Β΄, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 2013, σ. μγ΄.
Θ. Καραβάτος, Φρενολογία στα ελληνικά, Αθήνα, Μοτίβο Εκδοτική, 2020, σ. 59, 65, 187.
4. Τα πρόσωπα του παιδιού στην πεζογραφία (1880-1930), Ίδρυμα Ερευνών για το Παιδί, Αθήνα, εκδ.«Δωδώνη», 1991, 158 σελ.
Στη μελέτη αυτή περιγράφεται και σχολιάζεται το αφηγηματικό πρόσωπο του παιδιού, όπως εμφανίζεται στα πεζογραφήματα των βασικότερων εκπροσώπων της "γενιάς του 1880''. Οι διαφορετικές εκδοχές της παιδικής ηλικίας παρουσιάζονται κατά συγγραφέα, με τη σειρά εμφάνισης στα γράμματά μας. Ο προεισαγωγικός χρονολογικός πίνακας παρακολουθεί τους σταθμούς της λογοτεχνίας μας σε αντίστιξη με τον αναπτυσσόμενο ρόλο του παιδιού, ενώ ο Βιβλιογραφικός οδηγός συγκεντρώνει στο τέλος και επισημαίνει τα έργα της περιόδου στα οποία το παιδί διατηρεί μια ενεργό συμμετοχή στο παρόν της διήγησης. Η διάταξη του υλικού ακολουθεί τη διαίρεση σε επτά κεφάλαια: α' . Το τέλος της ρομαντικής υπερβολής β'. Το διήγημα και η ακμή της ηθογραφίας γ'. Οι πεζογράφοι της ποιητικής γενιάς του 1880 δ'. Ο εκπαιδευτικός δημοτικισμός ε'. Το αστικό πεζογράφημα στ'. Το ξεπέρασμα της ηθογραφίας ζ'. Η κοινωνική αδικία.
παρουσίαση:
Αδ. Στ. Ανεστίδης, Απόψεις, τχ. 6, Μάρτιος 1992, σ. 546.
Αρ. Αθανασίου, Τα Νέα, 27 Μαΐου 1992.
αναφορές:
Μαρία Αργυριάδη, «Οι επιδράσεις της χριστιανικής λατρείας και παράδοσης στο παιδικό παιχνίδι: Το θρησκευτικό παιχνίδι», Εθνογραφικά, 9 (1993), σ. 101.
Α. Καστρινάκη, Η φωνή του γενέθλιου τόπου. Μελέτες για την ελληνική πεζογραφία του 20ού αιώνα, Αθήνα, εκδ. Πόλις, 1997, σ. 191.
Ιωσήφ Σολομών, «Κοινωνική αταξία και σχολική τάξη: Παιδικό παιχνίδι και εκπαιδευτικές πρακτικές (1830-1913)», Παιδί και παιχνίδι στη νεοελληνική κοινωνία (19ος και 20ός αιώνας), Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 2000, σ. 196.
Ιω. Παπαβασιλείου-Χαραλαμπάκη, Τάσεις της παιδικής λογοτεχνίας (1900-1920), Ποίηση. Παιδαγωγικές και ερμηνευτικές προσεγγίσεις, Αθήνα, Ελληνικά γράμματα, 2002, σ. 69,382.
Χρύσα Κουράκη, Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες. Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της Ζωρζ Σαρή, Αθήνα, εκδ. Πατάκη, 2008, σ. 122, 123.
Δ. Γιάκος, Ιστορία της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, Αθήνα, εκδ. Δ. Ν. Παπαδήμα, 112008, σ. 186.
Εύη Πετροπούλου, «Γερμανικές επιρροές στον περιοδικό Τύπο για παιδιά κατά το β΄ήμισυ του 19ου αιώνα. Η περίπτωση της Διάπλασης των Παίδων», Πρακτικά Συμποσίου Ελληνικότητα και Ετερότητα: Πολιτισμικές διαμεσολαβήσεις και 'εθνικός χαρακτήρας' στον 19ο αιώνα, επιμ. Α. Ταμπάκη - Ουρ. Πολυκανδριώτη, τόμος Β', Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών - Τμήμα Θεατρικών Σπουδών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών - Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών, Αθήνα 2016, σ. 353.
5. Βιβλιογραφία Γεωργίου Δροσίνη (Πρώτη Καταγραφή), Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 1991, 286 σελ. (σε συνεργασία με τους Γ. Παπακώστα και Αγγ. Σκαρβέλη-Νικολοπούλου)
Το έργο χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει: 1. Τις αυτοτελείς εκδόσεις των έργων του Δροσίνη 2. Τα δημοσιεύματά του σε περιοδικά, ημερολόγια και εφημερίδες 3. Τα δημοσιεύματά του σε ανθολογίες και αναγνωστικά. Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται οι κρίσεις και οι πληροφορίες σχετικά με τη ζωή και το έργο του (συνολικά 2234 λήμματα). Στην προσπάθεια να καλυφθεί βιβλιογραφικά ένας περίπου αιώνας (1880-1980) ερευνήθηκαν τα περιοδικά της Αθήνας, του Πειραιά, της Αλεξάνδρειας, της Κωνσταντινούπολης κ.ά., τα ημερολόγια της συλλογής του Ε. Λ. Ι. Α. καθώς και μεγάλο μέρος αθηναϊκών εφημερίδων. Έμμεση πηγή αποτέλεσαν και όλες οι δημοσιευμένες βιβλιογραφίες των πεζογράφων και ποιητών της «γενιάς του 1880», οι υπάρχουσες καταγραφές και ευρετηριάσεις περιοδικών, καθώς και η αλληλογραφία των λογίων της εποχής.
αναφορές:
Λ. Βαρελάς, «Νατουραλιστικές πτυχές στα πρώτα πεζά του Γεωργίου Δροσίνη», Η Μελέτη, περ. Β΄, τ. Β΄ (2004), σ. 390.
Κ. Παλαμά Ποιήματα στον Ραμπαγά και το Μη Χάνεσαι, επιμ. Γ. Ανδρειωμένος, Ίδρυμα Κωστή Παλαμά, Αθήνα 2004, σ. 24.
Π. Δ. Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα, εκδ. Δόμος, 72005, σ. 488.
Ε. Πολίτου-Μαρμαρινού, «Κωστή Παλαμά, 'Τα μάτια του Κουνάλα' (1897): Διήγημα ελληνικό, αν και με θέμα 'εξ απωτάτων χώρων και χρόνων'», Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, Το διήγημα στην ελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες: Θεωρία - γραφή - πρόσληψη, επιμ. Ε. Πολίτου-Μαρμαρινού - Σ. Ντενίση, Αθήνα εκδ. Gutenberg, 2009, σ. 76.
Α. Χρυσογέλου-Κατσή, «Για την ποιητική του ηθογραφικού διηγήματος: Σκέψεις και προβληματισμοί», Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, Το διήγημα στην ελληνική και τις ξένες λογοτεχνίες: Θεωρία - γραφή - πρόσληψη, επιμ. Ε. Πολίτου-Μαρμαρινού - Σ. Ντενίση, Αθήνα εκδ. Gutenberg, 2009, σ. 92, 98.
6. Ηγησώ (1907-1908). Ποιητική Έκδοση (1913-1914), Περιοδικά Λόγου και Τέχνης 2, Αθήνα, εκδ. «Διάττων», 1992, 70 σελ.
Η έκδοση αυτή στοχεύει στην ευρετηρίαση, τον σχολιασμό και τη μελέτη δύο λογοτεχνικών περιοδικών, της «Ηγησώς» και της «Ποιητικής Έκδοσης», και περιλαμβάνει: 1. Την ταυτότητα των περιοδικών (τίτλος, υπότιτλος, ιδρυτές, τόπος έκδοσης, τυπογραφείο κλπ.) 2. Εισαγωγικά σημειώματα 3. Πίνακα περιεχομένων κατά τεύχη 4. Πίνακα περιεχομένων κατά συγγραφέα 5. Πίνακα προσώπων για τα οποία γίνεται λόγος 6. Ανθολόγια κρίσεων και πληροφοριών 7. Βιβλιογραφία.
Η «Ηγησώ» είναι το ποιητικό περιοδικό μιας διαλεκτής δεκάδας νεαρών φιλόδοξων ποιητών (Κ. Βάρναλη, Ν. Λαπαθιώτη, Λ. Παλαμά, Γ. και Φ. Πολίτη, Ρ. Φιλύρα κ.ά.), θαυμαστών και μιμητών, στα πρώτα τους φανερώματα, του Παλαμά. Το νεανικό επιχείρημα της έκδοσής της δεν θα περάσει απαρατήρητο. Η «Ηγησώ» θα βρει γρήγορα την ευνοϊκή υποστήριξη από μερίδα του τύπου, ενώ παράλληλα θα εμπλακεί στις ιδεολογικές και γλωσσικές διαμάχες της εποχής. Ακολουθώντας το παράδειγμα της «Ηγησώς», κυκλοφορεί έξι χρόνια αργότερα η «Ποιητική Έκδοση» δημοσιεύοντας και αυτή αποκλειστικά ποίηση. Με το περιοδικό συνεργάζονται μεταξύ άλλων οι Ν. Λαπαθιώτης, Τ. Παπατσώνης, Λ. Παλαμάς και Κλ. Παράσχος. Αφήνοντας πίσω τη νέα «Αθηναϊκή σχολή» και εγκαταλείποντας συχνά τον ομοιόμορφο διακανονισμό των στροφών, το περιοδικό μπορεί δίκαια να διεκδικήσει τον ρόλο του στην ανάπτυξη της νεοτερικής ποίησης.
παρουσίαση:
Μαίρη Παπαγιαννίδου, «Νέα σειρά βιβλίων για τα λογοτεχνικά έντυπα. Πανόραμα περιοδικών», Το Βήμα, 26 Μαΐου 1991 (παρουσίαση και αναγγελία της σειράς).
Θ. Ντόκος, «Δύο λογοτεχνικά περιοδικά», Διαβάζω, αρ. 303, 20 Ιανουαρίου 1993, σ. 83-84.
Γ. Π. Σαββίδης, «Το άλας της λογοτεχνίας», Τα Νέα, 18 Μαΐου 1993.
Θ. Καραγιάννης, «Περιοδικά», Διαβάζω, αρ. 324, 8 Δεκεμβρίου 1993, σ. 80.
αναφορές:
Δημ. Δασκαλόπουλος, «Το εκδοτικό πρόγραμμα ‘Περιοδικά Λόγου και Τέχνης’», Πρακτικά Δεύτερου Συνεδρίου Ελληνικής Βιβλιογραφίας, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο. Σύλλογος Εκπαιδευτικών Λειτουργών Κολλεγίου Αθηνών, Αθήνα 1993, σ. 83.
Ευγ. Δ. Ματθιόπουλος, Η τέχνη πτεροφυεί εν οδύνη. Η πρόσληψη του νεορομαντισμού στο πεδίο της ιδεολογίας, της θεωρίας της τέχνης και της τεχνοκριτικής στην Ελλάδα, Αθήνα, εκδ. Ποταμός, 2005, σ. 97.
Π. Δ. Μαστροδημήτρης, Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία, Αθήνα, εκδ. Δόμος, 72005, σ. 459.
Σ. Χατζηδημητρίου-Παράσχου, Παιδικά περιοδικά και λογοτεχνία. Το περιοδικό Παιδικός Κόσμος (1930-1952), Αθήνα, Ελληνοεκδοτική, 2010, σ. 32, 228.
7. Μέλος της συντακτικής ομάδας στο: Ερευνητικό Πρόγραμμα Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι ιδέες - Τα πρόσωπα - Οι συλλογικοί φορείς - Τα έργα. Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Βιβλιογραφία 1945-1995 [Γενική επιμέλεια, Δ. Γ. Αποστολόπουλος, Εμμ. Ν. Φραγκίσκος], Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Τομέας Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Αθήνα 1998, 316 σελ.
Πρόκειται για συλλογικό έργο στο πλαίσιο ερευνητικού προγράμματος στο οποίο συγκεντρώνονται μελέτες που εκδόθηκαν αυτοτελώς ή δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους και αναφέρονται σε πρόσωπα, συλλογικούς φορείς και έργα που έπαιξαν ρόλο στην εμφάνιση και τη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού στον χώρο της οθωμανικής αυτοκρατορίας, των Επτανήσων και της ελληνικής διασποράς. Η Βιβλιογραφία αυτή είναι η πρώτη γενική και συστηματική για το διάστημα 1945-1995.
παρουσίαση:
Ενημερωτικό Δελτίο ΚΝΕ / ΕΙΕ, τχ. 21, Ιούνιος 1998, σ. 8.
Κυρ. Ντελόπουλος, «Η Βιβλιογραφία του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Μια χρηστική έκδοση με 2.000 λήμματα», Η Καθημερινή, 21 Ιουλίου 1998.
8. «‘Η τέρψις των παίδων’: Αναπαραστάσεις του παιχνιδιού στην ελληνική λογοτεχνία του 19ουαιώνα», στον τόμο: Παιδί και Παιχνίδι στη νεοελληνική κοινωνία (19ος και 20ός αιώνας), Ίδρυμα Ερευνών για το Παιδί, Αθήνα, εκδ. Καστανιώτη, 2000, σ. 253-303.
Στα όρια της σκέψης του παιδαγωγικού ουμανισμού το παιχνίδι συνδέεται με την εκπαιδευτική πρακτική, τη φυσική άσκηση και την απόκτηση γνώσεων. Η περιγραφή του παιχνιδιού στα έργα της παιδικής λογοτεχνίας προϋποθέτει διαφορετικές αναζητήσεις και εκφράζει άλλους παιδαγωγικούς και αισθητικούς προσανατολισμούς. Στις πρώτες μορφές της παιδικής λογοτεχνίας του 19ουαι., με την κυριαρχία του διδακτισμού, το παιχνίδι γίνεται αποδεκτό σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο και με ορισμένους όρους. Στα κείμενα των σχολικών εγχειριδίων, των παιδικών περιοδικών εντύπων, αλλά και στα πρώιμα έργα της παιδικής λογοτεχνίας το παιχνίδι αντιμετωπίζεται με δυσπιστία και συνδέεται με την επίτευξη ενός απώτερου και χρήσιμου χρόνου. Στις αυτοβιογραφικές σελίδες και κυρίως στις αφηγηματικές συνθέσεις των πεζογράφων της «γενιάς του ’80», με την κυριαρχία της ηθογραφίας και της πρόθεσης της αναπαράστασης του πραγματικού, το παιχνίδι αναδεικνύεται σε βασική συστατική ιδιότητα της παιδικής ηλικίας.
παρουσίαση:
Χρ. Κουλούρη, «Τα παιδία - και οι μεγάλοι - παίζει. Το παιδικό παιχνίδι στη νεότερη Ελλάδα. Μια διεπιστημονική προσέγγιση», Το Βήμα, 24 Σεπτεμβρίου 2000.
Κυρ. Ντελόπουλος, «Παιχνίδι, ένας δημοφιλής άγνωστος», Η Καθημερινή, 20 Μαρτίου 2001.
αναφορά:
Τζίνα Καλογήρου, «Lector ludens: Η ανάγνωση ως παιχνίδι / παιχνίδια της ανάγνωσης», Τέρψεις και Ημέρες Ανάγνωσης, τ. Β΄, Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Αθήνα 2003, σ. 250.
9. Υπουργείο Πολιτισμού. Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Γρηγόριος Ξενόπουλος. Πενήντα χρόνια από τον θάνατό του, Αθήνα 2001, 46 σελ. [Χρονολόγιο. Αποσπάσματα έργων. Κριτικά σημειώματα. Πενήντα Χρόνια Μετά: Εκδόσεις - Μελέτες - Παραστάσεις]
To 2001 συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια από τον θάνατο του Γρηγορίου Ξενόπουλου, μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές της λογοτεχνίας και της κριτικής στην ιστορία των γραμμάτων μας. Πρωτοπόρος στο αστικό μυθιστόρημα, στην ανανέωση της νεοελληνικής δραματουργίας, στη δημιουργία δύο διάσημων και μακρόβιων περιοδικών («Η Διάπλασις των Παίδων», «Νέα Εστία»), κριτικός που πρωτοστάτησε, μαζί με τον Παλαμά, στη διαμόρφωση του κριτικού λόγου της γενιάς του και συνέβαλε στην καθιέρωση μεγάλων μορφών της ελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, αναγνωρίζεται σήμερα κυρίως ως θεατρικός συγγραφέας. Στο τεύχος αυτό που εκδόθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, στο πλαίσιο των επετειακών αφιερωμάτων σε Έλληνες λογοτέχνες, περιλαμβάνεται Χρονολόγιο της ζωής του συγγραφέα (1867-1951) στο οποίο καταγράφονται οι κυριότεροι σταθμοί της βιογραφίας του και της λογοτεχνικής του δραστηριότητας. Ακολουθούν αποσπάσματα από χαρακτηριστικά λογοτεχνικά και κριτικά έργα του, καθώς και μια επιλογή κρίσεων για τη δημιουργική του παραγωγή που έχουν διατυπώσει οι Κ. Παλαμάς, Α. Τερζάκης, Α. Καραντώνης, Κ.Θ. Δημαράς και Π.Δ. Μαστροδημήτρης. Στην τελευταία ενότητα «1951-2001: Πενήντα Χρόνια Μετά», συγκαταλέγεται, ύστερα από σχετική έρευνα σε αρχεία και βιβλιοθήκες, μια ενδεικτική συγκομιδή κρίσεων και πληροφοριών για το έργο του που ακολουθούν μετά τον θάνατό του.
αναφορές:
Ελευθεροτυπία, 27 Νοεμβρίου 2001.
Η Καθημερινή, 20 Φεβρουαρίου 2002.
10.«Η παιδική λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο: στερεότυπα και αποκλίσεις», στον τόμο: Λογοτεχνικά Βιβλία στην Προσχολική Αγωγή, Εκδόσεις της Σχολής Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Αθήνα 2001, σ. 79-85.
Τη θεμελιώδη σημασία της παιδικής ηλικίας στη διαμόρφωση της μελλοντικής αναγνωστικής συμπεριφοράς αναγνωρίζουν και οι πρόσφατες ερευνητικές εργασίες που σχετίζονται με τις θεωρίες της ανάγνωσης διακρίνοντας ένα σαφή ρόλο, τον ρόλο του «αναγνώστη ως παίκτη», για τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας. Η προσφορά πλούσιων, ποικίλων και διαφορετικών δειγμάτων προφορικής και γραπτής γλώσσας αναδεικνύεται σε μια βασική προτεραιότητα. O εκπαιδευτικός, στην περίπτωσή μας ο νηπιαγωγός, καλείται να μετατραπεί από παντογνώστης αφηγητής σε συντονιστή μιας διαδικασίας προσέγγισης του λογοτεχνικού έργου απαγκιστρωμένης από τον έλεγχο του κειμένου και των παιδιών.
αναφορά:
Νίκος Ντόκας, «Λογοτεχνικά βιβλία στην προσχολική αγωγή», Ελευθεροτυπία, 22 Ιουνίου 2001 (ένθετο περιοδικό «Βιβλιοθήκη»).
11. «Η Λογοτεχνία του 19ου αιώνα [Ο Σολωμός και η Επτανησιακή Σχολή. Η Λογοτεχνία του Αγώνα. Οι Φαναριώτες και η Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή. Οι απαρχές της Νέας Αθηναϊκής Σχολής και η γενιά του 1880]», στον τόμο:Η Ελληνική Λογοτεχνία Από τον Όμηρο έως τις μέρες μας, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 2005, σ. 123-152. Πρόκειται για νέα αυτοτελή έκδοση από τον τόμο «Παγκόσμια Λογοτεχνία» της Εκδοτικής Αθηνών.
Πρόκειται για ένα συλλογικό τόμο που περιλαμβάνει περιεκτικές αλλά πλήρεις ιστορίες των εθνικών λογοτεχνιών με αναφορές στους εκπροσώπους, τα λογοτεχνικά είδη, τις σχολές και τα κινήματα. Από την ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας (από τα ομηρικά έπη έως τη λογοτεχνία του 20ού αιώνα) η μελέτη μου παρουσιάζει τη νεοελληνική λογοτεχνία, ποίηση και πεζογραφία, του 19ου αιώνα. Ειδικότερα αναφέρεται στον Σολωμό και την Επτανησιακή Σχολή, στη λογοτεχνία του Αγώνα, τους Φαναριώτες και την Παλαιά Αθηναϊκή Σχολή καθώς και στις απαρχές της Νέας Αθηναϊκής Σχολής και τη "γενιά του 1880". Παρουσιάζονται τα πρόσωπα και το έργο τους, παρακολουθείται η εξέλιξη των ειδών και η επίδραση κινημάτων όπως ο ρομαντισμός, ο ρεαλισμός και ο νατουραλισμός, ενώ επισημαίνονται οι κύριοι σταθμοί της ιστορικής πορείας της λογοτεχνίας μας.
παρουσίαση:
Κώστας Σάρρος, «Η αέναη πάλη της τέχνης με το χρόνο», περ. Έψιλον (της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας), τχ. 768, 31 Δεκεμβρίου 2005, σ. 84.
Η Καθημερινή, 5 Φεβρουαρίου 2006.
Νίκος Ντόκας, «Γραφές για τη γραφή», Ελευθεροτυπία, 3 Μαρτίου 2006 (ένθετο περιοδικό «Βιβλιοθήκη»).
αναφορά:
Το Βήμα, 30 Απριλίου 2006.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΕΣ ΣΥΛΛΟΓΙΚΩΝ ΤΟΜΩΝ
1. Επιμέλεια και Εισαγωγή στο: Ο Νατουραλισμός στην Ελλάδα. Διαστάσεις - Μετασχηματισμοί - Όρια, Μελέτες και Έρευνες-2, Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, Αθήνα, εκδ. Μεταίχμιο, 2008, 314 σελ. (σε συνεργασία με την Ελένη Πολίτου-Μαρμαρινού)
Στο συλλογικό αυτό έργο εξετάζονται οι διάφορες πτυχές του Νατουραλισμού, ενός σημαντικού λογοτεχνικού ρεύματος, που με κύριο εκπρόσωπο τον Εμίλ Ζολά αναπτύχθηκε στη Γαλλία και διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Οι μελέτες που περιλαμβάνονται αναφέρονται στον Ζολά και το έργο του, στη μορφή που πήρε ο Νατουραλισμός σε ξένες λογοτεχνίες, στη σχέση του ρεύματος αυτού με ομόλογα ρεύματα όπως ο ρεαλισμός και ο βερισμός και στην επίδραση που άσκησε σε άλλες τέχνες, όπως είναι το θέατρο, η ζωγραφική ή η μουσική (όπερα), κυρίως όμως εξετάζουν την πρόσληψη του Νατουραλισμού από τη νεοελληνική κριτική και τη νεοελληνική λογοτεχνία.
αναφορές:
Το Βήμα, 16 Μαρτίου 2008.
Β. Κ. Κ[αλαμαράς], «Σφραγισμένοι της ιστορίας», Ελευθεροτυπία, 25 Ιουλίου 2008 (ένθετο περιοδικό «Βιβλιοθήκη»).
Ουρανία Πολυκανδριώτη, Η διάπλαση των Ελλήνων. Αριστοτέλης Π. Κουρτίδης (1858-1928), Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-123, Αθήνα 2011, σ. 172.
2. Επιμέλεια και Εισαγωγή στο: Η Δύναμη της Λογοτεχνίας. Διδακτικές προσεγγίσεις - Αξιοποίηση διδακτικού υλικού (Δημοτικό - Γυμνάσιο - Λύκειο), Αθήνα, εκδ. Gutenberg, 2013, 326 σελ. (σε συνεργασία με την Τζίνα Καλογήρου)
Οι εργασίες του συλλογικού αυτού τόμου αναδεικνύουν το πολυσχιδές και ευρύ ζήτημα της διδακτικής της λογοτεχνίας και της ευρύτερης διάχυσής της στην εκπαίδευση. Οι συνεργάτες του τόμου προσεγγίζουν μεταξύ άλλων μέσα από το πρίσμα ποικίλων λογοτεχνικών θεωριών και διαφορετικών διδακτικών τεχνικών κείμενα ποιητικά (Σεφέρης, Γκάτσος), τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ, το νεοελληνικό μυθιστόρημα της λεγόμενης γενιάς του '30 (Κοσμά Πολίτη Λεμονοδάσος), το μυθιστόρημα για παιδιά του ανατρεπτικού συγγραφέα Roald Dahl και το εικονοβιβλίo. Το διδακτικό υλικό, το οποίο παρουσιάζεται και αξιοποιείται σε όλες τις εργασίες εμπλουτίζει σημαντικά τη μαθησιακή διαδικασία, αλλά και τις ερμηνευτικές προοπτικές του κειμένου.
παρουσίαση:
Ε. Νικολουδάκη-Σουρή, «Η Δύναμη της Λογοτεχνίας. Όταν η συλλογική προσπάθεια εμψυχώνει...», Φιλολογική, τχ. 128, Ιούλ.-Σεπτ. 2014, σ. 86-88.
3. Επιμέλεια και Εισαγωγή στο: Πρακτικά Συνεδρίου Η ποιητική του τοπίου, τ. Α΄/ Β΄, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών / Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών – Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, Αθήνα 2019, 356 / 347 σελ. (σε συνεργασία με τους Ευρ. Γαραντούδη και Ουρανία Πολυκανδριώτη)
Η δίτομη έκδοση Η Ποιητική του τοπίου περιέχει τις ανακοινώσεις του Ε΄ Συνεδρίου της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, το οποίο διοργανώθηκε σε συνεργασία με τον Τομέα Νεοελληνικών Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Οι 36 επιστημονικές μελέτες που απαρτίζουν τη δίτομη έκδοση διερευνούν τους ποικίλους και σύνθετους τρόπους πρόσληψης και αναπαράστασης του πραγματικού και του φανταστικού τοπίου σε κείμενα της νεοελληνικής λογοτεχνίας σε σύγκριση με κείμενα λογοτεχνιών άλλων γλωσσών καθώς και σε σύγκριση με την αναπαράσταση του τοπίου σε άλλες τέχνες (ζωγραφική, κινηματογράφος). Οι μελέτες αναδεικνύουν θεωρητικές έννοιες που μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω ως μεθοδολογικά εργαλεία για την επιστημονική προσέγγιση του λογοτεχνικού τοπίου, στον χώρο της Συγκριτικής φιλολογίας και της Πολιτισμικής ιστορίας. Την επιμέλεια της έκδοσης, που εντάσσεται στη σειρά «Πρακτικά Συνεδρίων» του Τομέα Νεοελληνικών Ερευνών του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών / ΕΙΕ, είχαν οι Ευριπίδης Γαραντούδης, Βίκυ Πάτσιου και Ουρανία Πολυκανδριώτη. Οι συγγραφείς των μελετών είναι ειδικοί επιστήμονες, μέλη της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας.
4. Επιμέλεια και Εισαγωγή στο: Τιμητική Ημερίδα Μάνος Κοντολέων 40 χρόνια: Έψαχνα πάντα τις λέξεις, ΠΤΔΕ / ΕΚΠΑ, Αθήνα, Διάδραση, 2022, 252 σελ.
Ο Μάνος Κοντολέων είναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς της σύγχρονης νεοελληνικής λογοτεχνίας που δοκιμάστηκε σε όλα τα είδη του μυθοπλαστικού λόγου επιλέγοντας κάθε φορά πρωτότυπα θέματα και ποικίλες αφηγηματικές τεχνικές που συνέβαλαν στην ανανέωση της λογοτεχνίας. Το πολυσχιδές έργο του αποτυπώνει άλλοτε με ρεαλιστικό και ιδιαίτερα τολμηρό τρόπο σύγχρονα κοινωνικοπολιτικά ζητήματα και άλλοτε με λυρικό-ποιητικό ύφος υποκαθιστά την εμπειρική πραγματικότητα και τη λογική με το όνειρο και τη φαντασία. Ο συγγραφέας έχει διαμορφώσει ένα δικό του ξεχωριστό τρόπο γραφής που τον κατατάσσει στους λογοτέχνες που με το έργο τους ανανέωσαν τη λογοτεχνική παράδοση.
ΒΙΒΛΙΑ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
1. Μέλος της συγγραφικής ομάδας (Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Γ. Παπαδάτος, Β. Πάτσιου, Δ. Πολίτης, Θ. Πυλαρινός): Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Γ΄και Δ΄Δημοτικού, Στο σκολειό του κόσμου, ανάδοχος συγγραφής Ελληνικά Γράμματα, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 2006, 183 σ.
Το Ανθολόγιο αυτό αποτελεί μια ολοκληρωμένη πρόταση για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας στο Δημοτικό Σχολείο που ενσωματώνει τις σύγχρονες αναγνωστικές θεωρίες και τις θεωρίες της μάθησης. Κάθε κείμενο (ποιητικό ή πεζό) συνοδεύεται από πλούσιο εικαστικό υλικό, ερμηνευτικό γλωσσάριο (όπου είναι απαραίτητο), δραστηριότητες που στοχεύουν στην ανάδειξη του μαθητή σε ενεργό και δημιουργικό αναγνώστη, σύντομο βιογραφικό σημείωμα των συγγραφέων και παραπομπές σε παράλληλα κείμενα που προωθούν την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας.
2. Μέλος της συγγραφικής ομάδας (Α. Κατσίκη-Γκίβαλου, Γ. Παπαδάτος, Β. Πάτσιου, Δ. Πολίτης, Θ. Πυλαρινός): Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Ανθολόγιο Λογοτεχνικών Κειμένων Γ΄και Δ΄Δημοτικού, Στο σκολειό του κόσμου. Βιβλίο Δασκάλου. Μεθοδολογικές Οδηγίες, ανάδοχος συγγραφής Ελληνικά Γράμματα, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 2006, 57 σ.
Στο Βιβλίο αυτό γίνεται αναφορά σε όλα τα κείμενα του Ανθολογίου, παρέχονται πρόσθετες πληροφορίες που συμβάλλουν στην κατανόησή τους και προτείνονται συμπληρωματικές δραστηριότητες που επιτρέπουν τη διαθεματική σύνδεση με άλλες γνωστικές περιοχές και αξιοποιούν τη συνθετική σχέση μεταξύ των τεχνών και τις δυνατότητες της τεχνολογίας. Για κάθε ενότητα καταγράφεται μια διδασκαλία με τις αντίστοιχες εναλλακτικές προσεγγίσεις, ενώ στο τέλος παρατίθενται Ερμηνευτικό λεξιλόγιο όρων και Βασική Βιβλιογραφία.
Εθνικό και Καποδιστριακό
Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΒΙΚΥ ΠΑΤΣΙΟΥ
ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ
Νεοελληνικής Λογοτεχνίας
Γραφείο:
Ιπποκράτους 20, Αθήνα
Τ.Κ. 106 80
Τηλ.:210.36.88.542
210.36.88.544
National and Kapodistrian
University of Athens
VICKY PATSIOU
PROFESSOR
of Modern Greek Literature
Office:
20, Hippokratous Str, Athens
P.C. 106 80
Tel.:0030210.36.88.542
0030210.36.88.544